Ιερουσαλήμ - Οδοιπορικό στα βήματα του Χριστού το 2013

Πόσο συγκλονιστικό είναι να βαδίζει κανείς, στα σοκάκια που βάδιζε ο Χριστός! Να βρεθεί στη Βηθλεέμ στο σπήλαιο της Γέννησης, στον κήπο της Γεθσημανή όπου έλαβε το φιλί της προδοσίας, στο Πραιτώριο όπου φυλακίστηκε και δικάστηκε, στο Γολγοθά που σταυρώθηκε, στο σημείο της αποκαθήλωσης, στον Πανάγιο Τάφο, να πατά τις ίδιες πέτρες, ν’ αγγίζει τους ίδιους τοίχους που άγγιζε Εκείνος. Να ζήσει νοερά, όλα τα θαύματα και όλα τα βασανιστήρια που υπέστη ο Θεάνθρωπος. Να γνωρίσει από κοντά όλους τους Γέροντες και τους μοναχούς, που ενώ δέχονται συχνά επιθέσεις από τους αλλόθρησκους, στέκονται στη θέση τους και διαφυλάττουν τα Μοναστήρια μας και την περιουσία του Πατριαρχείου. Άγιοι άνθρωποι που περπατούν στη γη.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου χιλιάδες προσκυνητές απ’ όλο τον κόσμο επισκέπτονται αυτή την Άγια Γη, που η ιστορία της ξεκινάει πριν από 5.000 χρόνια. Ο αριθμός αυτός αυξάνεται αυτές τις μέρες που πλησιάζει η γιορτή του Πάσχα. Ό,τι υπάρχει γραμμένο στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη, εκεί συνέβη.

 

Βηθλεέμ: Η πόλη της Γέννησης

Στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, βρίσκεται το Σπήλαιο της Γεννήσεως του Θεανθρώπου. Είναι χριστιανική πόλη (το 80% του πληθυσμού είναι χριστιανοί και μόνο το 20% μωαμεθανοί), αφού εκεί έχει γίνει το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο γεγονός της σωτηρίας του ανθρώπους που είναι η γέννησης του Χριστού. Ενώ είχαν έρθει οι Πέρσες στην Ιερουσαλήμ το 614 μ.Χ. και κατέστρεψαν, το μεγαλοπρεπή Ναό της Γεννήσεως δεν τον πείραξαν. Έτσι ο Ναός είναι ακριβώς όπως τον είχε χτίσει η Αγία Ελένη και περικλείει μέσα του το Άγιο Σπήλαιο όπου η Παρθένος Μαρία γέννησε το Χριστό.

Απ’ όλα τα μέρη του κόσμου καταφτάνουν προσκυνητές και περιμένουν με υπομονή να έρθει η σειρά τους να φτάσουν στο σημείο της γέννησης, αν και χρειάζεται χωρίς υπερβολές δύο με τρεις ώρες για να τα καταφέρουν. Η κούρασή τους γίνεται χαρά και λύτρωση όταν έρχεται τελικά η σειρά τους να ασπαστούν το αστέρι της Βηθλεέμ και ν’ αγγίξουν το σημείο που ήρθε ο Χριστός στη γη.

 

Ο Ναός της Αναστάσεως και το “Άγιο Φως’’

Το Ναό έχτισε η Αγία Ελένη το 325 μ.Χ. περικλείοντας μέσα το Γολγοθά, το σημείο της Αποκαθήλωσης, τον Πανάγιο Τάφο, το παρεκκλήσιο του Αδάμ το παρεκκλήσι της ‘‘Φραγγελώσεως’’  του Χριστού και πολλά άλλα. Οι Πέρσες το 614 μ.Χ. κατέστρεψαν όλη την Ιερουσαλήμ. Ελεηλάτησαν το Ναό της Αναστάσεως και τον έκαψαν (καιγόταν για μια εβδομάδα), παίρνοντας μαζί τους ένα μεγάλο κομμάτι από το Τίμιο ξύλο ως λάφυρο. Παίρνοντας όμηρο και τον τότε Πατριάρχη Ζαχαρία. Μετά από δεκατρία χρόνια, ο Ηράκλειτος κατατρόπωσε τους Πέρσες, ελευθέρωσε τον Πατριάρχη και επέστρεψε το Τίμιο ξύλο.

Για ν’ ανοίξει και να κλείσει η πόρτα του Ναού, γίνεται μια ωραία ιεροτελεστία, την οποία πλήθος κόσμου στέκεται έξω από το Ναό και την παρακολουθεί. Η ιστορία ξεκίνησε το 1545 από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή. Ο Σουλεϊμάν αναθέτει σε δύο οικογένειες Μωαμεθανών το κλειδί για να ανοίγουν εκείνοι την πόρτα του Ναού. Το κλειδί πηγαίνει από γενιά σε γενιά και ακόμα και σήμερα οι Μωαμεθανοί έρχονται να ανοίξουν και να κλειδώσουν πάλι το βράδυ την πόρτα του Ναού.

Έξω από το Ναό υπάρχει μια κολόνα με μια μεγάλη σχισμή. Το 1548 ο Έλληνας Πατριάρχης ετοιμαζόταν το Μεγάλο Σάββατο να μπει στο Ναό και να πάρει το Άγιο Φως από τον Πανάγιο Τάφο. Οι Αρμένιοι τότε, πιστεύοντας ότι είχαν τα ίδια δικαιώματα και μεγαλύτερη πίστη από τον Πατριάρχη, τον έκλεισαν απ’ έξω για να πάρουν εκείνοι το Άγιο Φως. Μάταια όμως. Το Άγιο Φως δεν ερχόταν. Ο Έλληνας Πατριάρχης γονάτισε μπροστά στο Ναό και έκανε την ακολουθία μπροστά στην πόρτα, ‘‘κεκλεισμένων των θυρών’’. Σχίστηκε τότε μία από τις κολόνες δίπλα από την πόρτα και από εκεί βγήκε το Άγιο Φως. Από εκεί το πήρε ο Πατριάρχης και το μοίρασε σε όλους τους πιστούς. Αυτό το γεγονός το σεβάστηκαν και το παραδέχτηκαν ακόμα και οι Τούρκοι. Και είπαν, ότι το Άγιο Φως μόνο ο Έλληνας Πατριάρχης θα το βγάζει και οι άλλοι για να το πάρουνε, θα φιλάνε το χέρι του πρώτα. Κι έτσι γίνεται μέχρι και σήμερα.

 

Ιεροί Ναοί και Μοναστήρια

Εκατοντάδες είναι οι εκκλησίες και τα μοναστήρια, διασκορπισμένα στα Ιερουσόλυμα και σε όλο το κράτος του Ισραήλ, της Παλαιστίνης και της Ιορδανίας, που ανήκουν σε ελληνικά χέρια και συγκεκριμένα στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Σε κάθε ναό η ελληνική σημαία κυματίζει, αποδεικνύοντας ότι η Ελλάδα δεν έχει σύνορα. Ο Πατριάρχης, οι Αγιοτάφητες, οι Ηγούμενοι και οι Μοναχοί που βρίσκονται σ’ αυτή την Άγια Γη είναι αφιερωμένοι να φυλάσσουν Θερμοπύλες. Το έργο τους γίνεται με πολύ κόπο και με καθημερινούς σκληρούς αγώνες, αφού συχνά κινδυνεύει η σωματική τους ακεραιότητα. Πολλοί από αυτούς έχουν δεχτεί επιθέσεις από αλλόθρησκους ασεβείς και κλέφτες.

 

Μονή Αγίου Θεοδοσίου

Ο Γέροντας Ιερόθεος, ο οποίος είναι 90 ετών, είναι Ηγούμενος στο Μοναστήρι του Αγίου Θεοδοσίου. Ένα μοναστήρι μεγάλης θρησκευτικής αξίας που επιβιώνει μόνο με τον Γέροντα Ιερόθεο και μια - δυο μοναχές που έρχονται πού και πού να τον βοηθήσουν. Βρίσκεται μέσα στην έρημο, περικυκλωμένο από Μωαμεθανούς, όπου δεν φυτρώνει ούτε ένα δέντρο. Κι όμως, ο Γέροντας αντέχει, υπεραμύνεται όλων των κτημάτων και της περιουσίας τού Μοναστηριού και ο κόσμος, αμέτρητος, συνεχίζει να τον επισκέπτεται καθημερινά, αφού εκεί υπάρχει ο τάφος του Αγίου Θεοδοσίου, αλλά και το Σπήλαιο των Τριών Μάγων. Εκεί δηλαδή όπου κρύφτηκαν για λίγες μέρες, για ν’ αποφύγουν τον Ηρώδη που ήθελε να μάθει που γεννήθηκε ο Χριστός και έπειτα από άλλο δρόμο και γύρισαν στην πατρίδα τους.

Στην έρημο της Ιουδαίας υπάρχει το αρχαιότερο Μοναστήρι της Παλαιστίνης και αυτό είναι του Αγίου Σάββα. Χτίστηκε πριν από 1.500 χρ. περίπου και είναι άβατο για τις γυναίκες.

 

Η Ιερά Μονή του Αβά Γερασίμου (ανατολικά της Ιεριχούς)

Ένα ακόμα σημαντικό και ιστορικό Μοναστήρι. Ο Αβάς Γεράσιμος γεννήθηκε στις αρχές του 5ου αιώνα και έζησε ως ασκητής στην έρημο του Ιορδάνη και τον υπηρετούσε πιστά ένα άγριο λιοντάρι του οποίου είχε θεραπεύσει το πόδι  του. Στο σημείο αυτό υπήρχε ένα πανδοχείο όπου είχε φιλοξενηθεί η Αγίου Οικογένεια κατά τη φυγή της στην Αίγυπτο. Οι κάτοικοι εκεί γύρω, όταν είδαν τη Μαρία να περπατάει καμαρωτή, την ονόμασαν ‘‘πέρδικα’’. Μέχρι και σήμερα οι Άραβες δεν αποκαλούν το Μοναστήρι του Αγίου Γερασίμου, αλλά ως το Μοναστήρι της ‘‘Πέρδικας’’. Στο Μοναστήρι αυτό, Ηγούμενος είναι ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος, από τις σημαντικότερες μορφές των Ιεροσολύμων. Από πολύ μικρός πήγε εκεί, ξυπόλυτος, μέσα στην έρημο. Ο Γέροντας, από ερείπια που βρήκε το μοναστήρι, το έχει μετατρέψει σε όαση με χιλιάδες δέντρα, διάφορα είδη ζώων, εργαστήρια γλυπτικής, κεριών και ψηφιδωτών και με κοιτώνες. Ένας τόσο απλός άνθρωπος που έχει όλα κι όλα δύο ράσα να φοράει. Δίνει δουλειά στους φτωχούς Άραβες και τον ονομάζουν ‘‘Ο πατέρας των φτωχών’’. Το παράπονό του είναι ότι αν και έχει ζητήσει πολλές φορές από την Αρχιεπισκοπή της Ελλάδος να του στείλουν φτωχά παιδιά να δουλέψουν κοντά του, στις φάρμες και τα χωράφια του, δεν έχει πάει κανείς.

 

Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος: «Με πίστη όλα ξεπερνιούνται»

Αφού μας έδωσε την ευλογία του, μας απάντησε στο ερώτημά μας αν φτάνουν τις Άγιες Ημέρες του Πάσχα Έλληνες επισκέπτες στο Μοναστήρι.

«Καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου έρχονται και χαίρομαι πολύ γι’ αυτό. Παλαιότερα γέμιζα 320 κρεβάτια. Τους προσκυνητές που φιλοξενώ εδώ τους περιποιούμαι καθώς πρέπει αυτές τις μέρες. Φτιάχνουμε μαγειρίτσα για όλους και προσφέρουμε τουλάχιστον 500 μερίδες κρέας και γλεντάμε. Τα έξοδα βέβαια είναι πολλά, αλλά τα ευλογεί ο Θεός. Το κρέας είναι από τα δικά μου ζώα. Φτιάχνω και δικό μου τυρί. Άλλα ζώα τα σφάζω για τους επισκέπτες μου, άλλα πουλάω για να πληρώσω διάφορα έξοδα και άλλοτε δίνω και σε κανέναν φτωχό. Ξέρω τι θα πει φτώχεια.

Να έχετε πάντα πίστη και όλα θα γίνουν. Εύχομαι υγεία σε όλους και δουλειά στους άνεργους. Ο Έλληνας όμως ποτέ δεν γονατίζει. Ο Θεός δεν θα επιτρέψει να έλθει το χειρότερο. ‘‘Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν, οι δε εκζητούντες τον Κύριον, ουκ ελαττωθήσονται παντός αγαθού’’. Κάθε πρωί να κάνετε το σταυρό σας και μην φοβάστε τίποτα».

 

Σαραντάριο Όρος. Το Μοναστήρι των Πειρασμών

Είναι το σημείο που αμέσως μετά τη βάπτισή του, ο Ιησούς ήρθε και νήστευε και προσευχήθηκε επί 40 ημέρες. Το μοναστήρι είναι χτισμένο τον 7ο αιώνα. σε υψόμετρο 492 μέτρων. Εκεί υπάρχει και το ‘‘παρεκκλήσιο του πειρασμού’’ όπου ο Χριστός απέπεμψε τον Σατανά τρεις φορές. Οι Χριστιανοί απ’ όλα τα μέρη της γης, συρρέουν εκατοντάδες κάθε μέρα για να προσκυνήσουν το μικρό βράχο που πάνω του ακουμπούσε ο Χριστός για να προσεύχεται. Ηγούμενος της Μονής ο Αρχιμανδρίτης Γεράσιμος, 80 ετών σήμερα, διατηρεί μόνος του το Μοναστήρι το οποίο έχει μεγάλη θρησκευτική αξία. Δεν έχει γλιτώσει ούτε και αυτός από το ‘‘ξύλο’’ των αλλοθρήσκων. Τον έχουν κλέψει, χτυπήσει και φιμώσει πολλές φορές. Ο Γέροντας όμως ζει μόνος του και αυτό είναι το παράπονό του, όπως και τόσων άλλων, το θέμα της λειψανδρίας. Για το θέμα ανησυχεί και μας λέει:

«Οι Ισλαμιστές παίρνουν 3-4 γυναίκες οι καθένας και αποκτούν 25-30 παιδιά. Εξαπλώνονται. Ενώ οι Έλληνες όχι μόνο δεν παντρεύονται πλέον, αλλά κι αν παντρευτεί ένα ζευγάρι το πολύ να κάνει 1-2 παιδιά. Στην Ελλάδα είμαστε 7,5 εκατομμύρια Έλληνες και 2,5 εκατομμύρια αλλοδαποί. Κινδυνεύει το έθνος μας. Οι πρόγονοί μας πολέμησαν και θυσιάστηκαν για να μας παραδώσουν την πατρίδα μας ελεύθερη, ορθόδοξη κι εμείς οφείλουμε να την παραδώσουμε στα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, όπως την παραλάβαμε. Ο καθένας έχει μεγάλη ευθύνη γι’ αυτό. Κι εμείς στα Μοναστήρια μας έχουμε μεγάλη λειψανδρία. Πρέπει να έρθουν νέοι άνθρωποι ν’ αναλάβουν μετά από μας που γεράσαμε. Δεν θέλει όμως κανείς να ζήσει εδώ στην ερημιά. Γίνεται όμως να είσαι μοναχός και να ζεις μέσα στη χλιδή;».

 

Αισθάνεστε ποτέ μόνος εδώ στην ερημιά;

«Κάθε μέρα κάνω τις ακολουθίες μου και έπειτα αφιερώνω πολλές ώρες στις επισκέψεις των προσκυνητών. Μετά, έχω να διαβάσω τις επιστολές που μου στέλνουν κάθε μέρα και μου κάνουν πολλά τηλεφωνήματα, όπου ο κόσμος με ρωτάει διάφορα και μου ζητούν συμβουλές. Όχι, μοναξιά δεν αισθάνομαι γιατί είμαι στις καρδιές όλων των Ελλήνων».

 

Ο Μητροπολίτης συνοδός...

Σε όλη τη διάρκεια της παραμονής μου στους Άγιους Τόπους, οδηγός μας, προστάτης και ξεναγός μας στα Άγια Προσκυνήματα ήταν ο Μητροπολίτης Καπιτωλιάδος Ησύχιος. Είναι Νομικός Σύμβουλος του Πατριαρχείου, Γενικός Πατριαρχικός Επίσκοπος, Πρόεδρος του Εκκλησιαστικού Εφετείου, Πρόεδρος της Εκπαιδευτικής Επιτροπής και Διευθυντής Τύπου και Πληροφοριών.

Ο Μητροπολίτης Ησύχιος, που κατάγεται από το Μενίδι, γεννήθηκε το 1944 και βρίσκεται 55 χρόνια στα Ιεροσόλυμα, αφού έφτασε εκεί για να γίνει μοναχός στην ηλικία των 13 ετών. Το οδοιπορικό στην Αγία Γη, δεν θα ήταν το ίδιο χωρίς αυτόν. Μαζί του πήγαμε και στον Ιορδάνη ποταμό, όπου μας βάφτισε όλους στο ίδιο σημείο που βαπτίστηκε και ο Χριστός. Τελειώνοντας τις «ξεναγήσεις» στην Άγια Γη, ο Μητροπολίτης Ησύχιος στέλνει ένα μήνυημα στους Έλληνες, σημειώνοντας τα παρακάτω:

«Θα ήθελα να μεταφέρετε το μήνυμα, ότι εμείς έχουμε λειψανδρία. Θέλαμε να έρθουν άνθρωποι να μείνουν εδώ, όχι μόνο ως μοναχοί, αλλά να έρθουν ακόμα και ηλικιωμένοι που θέλουν να ζήσουν εδώ στα πανάγια προσκυνήματα, είτε μεμονωμένα είτε ως οικογένειες. Εμείς δεχόμαστε τους πάντες. Και πρέπει να έρθουνε γιατί η ιστορία συνεχίζεται. Οι Έλληνες βρίσκονται εδώ σ’ αυτά τα μέρη από το 333 π.Χ., απ’ όταν ήρθε ο Μέγας Αλέξανδρός. Δεν μπορούμε ν’ αφήσουμε αυτά τα Άγια Προσκυνήματα να φύγουν από τα χέρια μας, που είναι εθνική παρακαταθήκη. Αυτά τα μέρη είναι το κέντρο της γης. Και η σωτηρία του ανθρώπου εδώ έγινε. Τα πάντα εδώ συνέβησαν. Και όποιος θέλει να νιώσει τι πραγματικά σημαίνουν Άγιοι Τόποι, ας έρθει εδώ και το νιώσει μόνος του. Θα δει, θα ζήσει και θα αισθανθεί ό,τι και χιλιάδες προσκυνητές που έρχονται κάθε μέρα».

 

Πατριαρχείο Ιεροσολύμων: Είκοσι αιώνες ιστορίας και αγώνα

Η Ιερουσαλήμ ασκεί μια ιδιαίτερη αίγλη έχοντας τον τίτλο της πνευματικής πρωτεύουσας όλου του κόσμου. Πολλοί προσκυνητές φθάνουν εκεί κατά χιλιάδες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Χιλιάδες είναι και οι προσκυνητές από την Ελλάδα, ενώ υπάρχουν βέβαια και μη χριστιανοί προσκυνητές, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι που επισκέπτονται τη γη των πατέρων τους.

Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ως φύλακας Άγγελος των Αγίων Προσκυνημάτων, τα συντηρεί και τα προστατεύει ώστε να μην πέσουν στα χέρια αλλόθρησκων αλλοεθνών αλλά και χριστιανών μη Ορθόδοξων που προσπαθούν με κάθε τρόπο να τα διεκδικήσουν. Επιτελεί μεγάλο έργο όχι μόνο στη διατήρηση των μνημείων μας, αλλά και στη διατήρηση της Ορθόδοξης Χριστιανικής μας Πίστης.

Η αποστολή του Πατριαρχείου δεν περιορίζεται μόνο στον πνευματικό και θρησκευτικό τομέα, αλλά επεκτείνεται και εις το διπλωματικό και πολιτικό. Επειδή το Πατριαρχείο είναι ένας πανάρχαιος θεσμός, γι’ αυτό του αναγνωρίζεται η οντότητα και η δύναμή του και ο Πατριάρχης των Ιερουσαλήμων είναι αυτός που εκπροσωπεί όλους τους Χριστιανούς, όλων των δογμάτων. Δεν είναι αμελητέο το κοινωνικό έργο που επιτελεί το Πατριαρχείο στην περιοχή αυτή. Μέσα στην παλαιά πόλη έχει γύρω στα είκοσι μοναστήρια που είναι όλα μικρές οάσεις.

Καθημερινά προσφέρουν γεύματα στους φτωχούς. Έχουν χτίσει δεκαοκτώ σχολεία σε όλη την επικράτεια του Πατριαρχείου (στην Ιορδανία, στην Παλαιστίνη και το Ισραήλ) και αυτή τη στιγμή φοιτούν σε αυτά 8.500 μαθητές και διδάσκουν 700 δάσκαλοι και καθηγητές. Όλοι πληρώνονται από το Πατριαρχείο και μαθαίνουν στους μαθητές και την ελληνική μαζί με τη δική τους γλώσσα. Πολλοί απ’ αυτούς μάλιστα έρχονται στην Ελλάδα για τις σπουδές τους.

 

Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος Γ’: «Ζωντανά τα προσκυνήματα»

Για όλα τα παραπάνω, αλλά και τις αντιθέσεις της Άγιας Γης των Ιεροσολύμων μιλήσαμε με τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλο, μας είπε:

«Η Ιερουσαλήμ αποτελεί παράδειγμα συμβιώσεως των τριών μεγαλύτερων θρησκειών του κόσμου, του Χριστιανισμού, των Εβραίων και του Μουσουλμανισμού. Εδώ είναι η αντίφαση αλλά και το παράδοξο. Η συμβίωση αλλά και η διένεξη. Εμείς λέμε ότι η Ιερουσαλήμ είναι μία όλη η οποία έχει αρκετό χώρο να φιλοξενήσει δύο λαούς και τρεις θρησκείες. Για να διατηρηθεί η ομαλότητα ανάμεσα σε όλες αυτές τις διαφορετικές θρησκείες, χρειάζεται πολλή δουλειά καθημερινά. Το αξίωμα του Πατριάρχη είναι πάρα πολύ μεγάλο και η καρέκλα αυτή είναι καρέκλα σε αναμμένα κάρβουνα. Το Πατριαρχείο επιβιώνει δια μέσω των αιώνων, καταφέρνοντας να διατηρήσει τα πανάγια προσκυνήματα (που πολλοί προσπαθούν να σφετερισθούν), τα οποία είναι ζωντανά. Όταν ο προσκυνητής έρχεται εδώ και συμμετέχει στη λειτουργία, γίνεται μέρος της ακολουθίας που λαμβάνει χώρα. Βλέπετε πολλές φορές ανθρώπους, οι οποίοι είχαν απομακρυνθεί από την εκκλησία, όταν επισκέπτονται τα διάφορα άγια προσκυνήματα, να επιστρέφουν κήρυκες πίσω σαν πατρίδα τους και απόστολοι των όσων είδαν και όσων άκουσαν. Γι’ αυτό και δεχόμαστε εδώ τους πάντες. Γιατί όταν αναχωρεί κανείς από εδώ, αναχωρεί ως προσκυνητής, είτε το θέλει είτε δεν το θέλει».

Μιλήστε μας για το Άγιο Φως. Πώς αισθάνεστε, Μακαριότατε, όταν μόνο εσείς άμεσα βιώνετε αυτό το θαύμα;

«Είναι μια τελετή η οποία λαμβάνει χώρα μόνο στα Ιεροσόλυμα και συγκεκριμένα στον Πανάγιο Τάφο. Συμβολίζει την πρώτη Ανάσταση, όταν προσήλθαν δηλαδή οι μαθήτριες του Χριστού στον Τάφο, εξήλθεν ένα φως από αυτόν κι έμειναν έκθαμβες. Και αυτό το οποίο λέγω είναι ότι όπως κανείς λαμβάνει την εμπειρία την οποία δέχεται με την Θεία Κοινωνία, αναλόγως της προετοιμασίας του, αυτή την εμπειρία προγεύεται κανείς και με την τελετή του Αγίου Φωτός. Οι εμπειρίες αυτές δεν μπορούν να εξωτερικευτούν, να ερμηνευτούν».

Ζωή Δενδραμή

 

https://www.emprosnews.gr/news_Full.asp?articleID=3653